คำสั่งทางปกครองคืออะไร

คำสั่งทางปกครองคืออะไร

ตามพระราชบัญญัติวิธีปฏิบัติราชการทางปกครองมาตรา 5 (1)

• คำสั่งทางปกครอง หมายความว่า

(1) การใช้อำนาจตามกฎหมายของเจ้าหน้าที่ที่มีผลเป็นการสร้างนิติสัมพันธ์ขึ้นระหว่างบุคคลในอันที่จะ ก่อ เปลี่ยนแปลง โอน สงวน ระงับ หรือมีผลกระทบต่อสถานภาพของสิทธิหรือหน้าที่ของบุคคล ไม่ว่าจะเป็นการถาวร หรือชั่วคราว เช่น การสั่งการ การอนุญาต การอนุมัติ การวินิจฉัยอุทธรณ์ การรับรอง และการรับจดทะเบียน แต่ไม่หมายความรวมถึงการออกกฎ


ดังนั้นผู้ที่จะออกคำสั่งทางปกครองได้ ต้องเป็นเจ้าหน้าที่เท่านั้น 

• เจ้าหน้าที่ ตาม พ.ร.บ.นี้หมายถึงบุคคล คณะบุคคลหรือนิติบุคคลซึ่งใช้อำนาจหรือได้รับมอบหรือให้ใช้อำนาจทางปกครองของรัฐในการดำเนินการอย่างหนึ่งอย่างใดตามกฎหมายไม่ว่าจะเป็นการจัดตั้งขึ้นในระบบราชการ รัฐวิสาหกิจหรือกิจการอื่นของรัฐหรือไม่ก็ตาม

ดังนั้นเจ้าหน้าที่ตามวรรคนี้ จึงมีอยู่ 2กรณีคือ

1. บุคคลและคณะบุคคล (หมายถึงคนเดียวหรือเป็นคณะก็ได้ )
2. นิติบุคคล ซึ่งเป็นบุคคลสมมุติตามกฎหมาย

• การใช้อำนาจของเจ้าหน้าที่ตามกฎหมายนี้จึงแบ่งออกเป็น 2 แนวทางด้วยกันคือ

1. ใช้อำนาจโดยตรงตามที่ตนเองมีอยู่ตามกฎหมาย เช่นการรับรอง การอนุมัติ การอนุญาต การสั่งการการรับจดทะเบียน การวินิจฉัยอุทธรณ์ ทั้งหมดนี้เป็นอำนาจของเจ้าหน้าที่ ที่ใช้อำนาจตามกฎหมายนี้  แต่ก็มิได้หมายความว่าเจ้าหน้าที่ทุกคนจะมีอำนาจเท่ากันและใช้คำสั่งทางปกครองได้ทุกคนเท่ากัน
2. ใช้อำนาจโดยการได้รับมอบอำนาจ หมายถึง โดยตัวเองแล้วไม่มีอำนาจที่จะออกคำสั่งทางปกครองนั้นเลย แต่ได้รับมอบอำนาจจากหน่วยงานทางปกครองหรือเจ้าหน้าที่ที่มีอำนาจมอบหมายให้ใช้อำนาจ เช่น สถานที่ตรวจสภาพรถเอกชน ซึ่งไม่มีอำนาจโดยตนเองแต่ใช้อำนาจทางปกครองโดยได้รับมอบ หรือสภาทนายความ แพทยสภา เป็นต้น

• และในมาตรา 7 แห่ง พ.ร.บ.ให้มีคณะกรรมการวิธีปฏิบัติราชการทางปกครอง ไม่น้อยกว่า 5 คน แต่ไม่เกิน 9 คน โดยให้คณะกรรมการนี้มีอำนาจหน้าที่ ตามมาตรา 11 มีทั้งสิ้น 6 วงเล็บ ซึ่งคณะกรรมการชุดนี้จะทำหน้าที่ให้คำปรึกษาเกี่ยวกับการปฏิบัติราชการตาม พ.ร.บ.นี้ รวมถึงเรียกเจ้าหน้าที่มาชี้แจงตามที่บุคคลร้องขอได้รวมถึงเสนอแนะในการตราพระราชกฤษฎีกา การออกกฎกระทรวงหรือประกาศตามกฎหมายนี้ด้วย

• ดังนั้นเมื่อมีข้อสงสัยสำหรับเจ้าหน้าที่ว่าตนเองมีขอบเขตอำนาจมากน้อยเพียงใดหรือไม่ก็สามารถยื่นขอคำปรึกษากับคณะกรรมการชุดนี้ได้ ตามมาตรา 11 (2 )

ในส่วนของคณะกรรมการก็สามารถเรียกบุคคลทั่วไป หรือเจ้าหน้าที่ โดยให้คณะกรรมการมีหนังสือเรียกมาชี้แจงได้ ตามมาตรา 11 (3)

นอกจากนี้การทำคำสั่งทางปกครองกฎหมายยังตีกรอบให้แคบเข้ามาอีกตามมาตรา 12

• มาตรา 12 คำสั่งทางปกครองจะต้องกระทำโดยเจ้าหน้าที่ซึ่งมีอำนาจในเรื่องนั้น

หมายความว่าการทำคำสั่งทางปกครอง ถึงแม้ว่าเราจะมีอำนาจ แต่ถ้าไม่มีอำนาจในเรื่องนั้นๆ เราก็ไม่สามารถทำคำสั่งทางปกครองได้ ตาม มาตรา 12 นี้

และในมาตรา 13แห่ง พ.ร.บ.นี้ยังกำหนดให้เจ้าหน้าที่ที่จะทำการพิจารณาทางปกครองต้องมีหรือไม่มีคุณสมบัติตามมาตรา 13 นี้

• มาตรา 13เจ้าหน้าที่ดังต่อไปนี้จะกระทำการพิจารณาทางปกครองไม่ได้

(1)   เป็นคู่กรณีเอง

(2 ) เป็นคู่หมั้นหรือคู่สมรสของคู่กรณี

(3)  เป็นญาติของคู่กรณีคือเป็นบุพการีหรือเป็นผู้สืบสันดานไม่ว่าชั้นใดๆ หรือเป็นพี่น้อง หรือลูกพี่ลูกน้องนับได้เพียงภายในสามชั้นหรือเป็นญาติเกี่ยวพันทางแต่งงานนับได้เพียงสองชั้น

(4 )  เป็นหรือเคยเป็นผู้แทนโดยชอบธรรมหรือผู้พิทักษ์ หรือผู้แทนหรือตัวแทนของคู่กรณี

(5 )  เป็นเจ้าหนี้หรือลูกหนี้หรือเป็นนายจ้างของคู่กรณี

(6 )  กรณีอื่นตามที่กำหนดในกฎกระทรวง

• และข้อห้ามอื่นสำหรับเจ้าหน้าที่ที่จะพิจารณาทางปกครอง กำหนดไว้ใน มาตรา 16

ข้อยกเว้นตามมาตรา 13-16

*** แต่คุณสมบัติห้ามตามมาตรา 13นี้ ก็มีข้อยกเว้น หมายถึงถ้าเป็นบุคคลตามเงื่อนไขห้ามตาม 6 วงเล็บนี้ ก็สามารถพิจารณาทางปกครองได้ ถ้าเข้าตามเงื่อนไขตามที่กฎหมายยกเว้นไว้โดยกฎหมายจะกำหนดข้อยกเว้นไว้ในมาตรา 18

• มาตรา 18 บทบัญญัติในมาตรา 13ถึงมาตรา 16ไม่ให้นำมาบังคับใช้กับกรณีที่มีความจำเป็นเร่งด่วน หากปล่อยให้ล่าช้าไปจะเสียหายต่อประโยชน์สาธารณะ หรือสิทธิของบุคคลจะเสียหายโดยไม่มีทางแก้ไขได้ หรือไม่มีเจ้าหน้าที่อื่นปฏิบัติหน้าที่แทนผู้นั้นได้

และในมาตรา 22 แห่ง พ.ร.บ.นี้ยังกำหนดคุณสมบัติของผู้ที่จะพิจารณาทางปกครองได้ ตามความในมาตรา 22 นี้

• ส่วนคู่กรณี ระบุไว้ในมาตรา 21 และคู่กรณีสามารถแต่งตั้งให้บุคคลกระทำการแทนตนเองได้ ตามมาตรา 23

ในการพิจารณา

เจ้าหน้าที่ต้องแจ้งสิทธิ แจ้งกระบวนการพิจารณาต่างๆให้คู่กรณีทราบ ตามความในมาตรา 27ดังนี้

• มาตรา 27 ให้เจ้าหน้าที่แจ้งสิทธิและหน้าที่ในกระบวนการพิจารณาทางปกครองให้คู่กรณีทราบตามความจำเป็นแก่คู่กรณี

กรณีทำคำสั่งทางปกครองกระทบสิทธิของคู่กรณี

•  เจ้าหน้าที่ต้องให้คู่กรณีมีโอกาสได้ทราบข้อเท็จจริง ตามมาตรา 30 ทั้งหมด 6 วงเล็บ

รูปแบบการทำคำสั่งทางปกครอง

• มาตรา 34 คำสั่งทางปกครองอาจทำเป็นหนังสือหรือวาจาหรือการสื่อความหมายในรูปแบบอื่นก็ได้ แต่ต้องมีข้อความหรือความหมายที่ชัดเจนเพียงพอที่จะเข้าใจได้

การสิ้นอายุของคำสั่งทางปกครอง

1. สิ้นอายุตามเงื่อนไขเวลาตามที่เจ้าหน้าที่ได้กำหนดเงื่อนไขไว้ในคำสั่งนั้น
2. ถูกเพิกถอนคำสั่ง อาจโดยเจ้าหน้าที่ผู้ทำคำสั่งหรือ คำสั่งศาลปกครอง ตามมาตรา 72 แห่ง พ.ร.บ.จัดตั้งศาลปกครอง พ.ศ.2542

• สรุปการใช้อำนาจตามกฎหมายนี้ เป็นการใช้อำนาจของเจ้าหน้าที่ตามที่กล่าวมาแล้วแต่ต้น 
• ส่วนคู่กรณีสามารถใช้สิทธิ ตามช่องทางที่กฎหมายเปิดไว้ให้ได้ และกรณีอุทธรณ์ให้อุทธรณ์ต่อเจ้าหน้าที่ผู้ทำคำสั่ง ภายใน 15 วัน นับแต่วันที่ได้รับแจ้งคำสั่ง

กรณีที่จะนำคดีขึ้นสู่ศาลปกครองมีหลักเกณฑ์พิจารณาดังนี้

1. เป็นผู้เสียหายโดยตรงตามมาตรา 42 วรรคแรก แห่ง พ.ร.บ. จัดตั้งศาลปกครองและวิธีพิจารณาคดีทางปกครอง พ.ศ.2542
2. ใช้สิทธิตามกฎหมาย จัดตั้งศาลปกครองและวิธีพิจารณาคดีทางปกครอง พ.ศ.2542
3. ใช้สิทธิตามมาตรา 9 (1 ) หรือ (1)-(6)
4. พิจารณาว่า คู่กรณีหรือคู่พิพาทเข้าตามกฎเกณฑ์ที่จะนำคดีขึ้นสู่ศาลปกครองหรือไม่
5. ร้องขอให้ศาลพิจารณาพิพากษาหรือกำหนดเงื่อนไข เพิกถอนกฎ คำสั่ง หรือื่นๆตาม มาตรา 72 แห่ง พ.ร.บ.จัดตั้งศาลปกครองและวิธีพิจารณาคดีทางปกครอง

คู่กรณีที่เข้าข่ายเป็นคดีพิพาททางปกครองมี 5 คู่ดังนี้

1. หน่วยงานทางปกครอง พิพาทกับ หน่วยงานทางปกครอง
2. หน่วยงานทางปกครอง  พิพาทกับ เจ้าหน้าที่
3. หน่วยงานทางปกครอง  พิพาทกับ  เอกชน
4. เจ้าหน้าที่  พิพาทกับ เจ้าหน้าที่
5. เจ้าหน้าที่ พิพาทกับ  เอกชน

หมายเหตุ

• คดีที่จัดว่าเป็นคดีทางปกครอง คู่พิพาทต้องเข้าตามหลัก 5 กรณีนี้เท่านั้น จะไม่มี เอกชน พิพาทกับเอกชน ซึ่งไม่เข้าข่ายคดีทางปกครองตาม พ.ร.บ.นี้

กังวาล  ทองเนตร ภาควิชาการปกครองคณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยรามคำแหง

กศน.ความสำเร็จบนความล้มเหลว

กศน.หรือการศึกษานอกระบบขั้นพื้นฐาน

เป็นทางเลือกหลัก หรืออาจเรียกได้ว่า เป็นฟางเส้นสุดท้าย หรือโอกาสสุดท้ายทางการศึกษา

สำหรับประชาชนทั่วไปที่ขาดโอกาสทางการศึกษา และสำหรับเรียนนักศึกษา ที่ถูกผลักดันโดยครู หรือโดยโรงเรียนในระบบ ด้วยเหตุผลต่างๆนาๆ

• กศน.จึงเปรียบเสมือน ฟางเส้นสุดท้ายของชีวิตจริงสำหรับคนไทย เพราะถ้าเราจบ มัยมต้นจากโรงเรียน ในระบบมา แต่ถูกผลักดันให้ออกจากโรงเรียน ในชั้น มัธยมปลาย ชีวิตการศึกษาเราก็จะขาดช่วงทันที

นั่นหมายถึงว่าเราไม่มีโอกาสที่จะก้าวไปสู่ในระดับที่สูงขึ้นหรือระดับอุดมศึกษา หรือมหาวิทยาลัยได้เลย เพราะความรู้เราขาดตอน ขาดช่วง มัยมศึกษาตอนปลายหรือ ม.6

• ดังนั้น กศน.จึงเป็นประตูสำคัญที่จะทำให้เราได้มีโอกาส ต่อยอดทางการศึกษา ได้ต่อยอดทางชีวิตหน้าที่การงาน ให้สูงขึ้นได้ เปรียบเสมือนเป็นการ อัพเลเวลทางสังคมของตนเองให้สูงขึ้นนั่นเอง

การศึกษา ทำให้คนเรา เท่าเทียมกัน หรืออาจทำให้คนเราต่างกันก็ได้ในขณะเดียวกัน กล่าวคือ ถ้ามีเราการศึกษาเท่ากัน หรือใกล้เคียงกัน ก็จะทำให้สถานะทางสังคมของเราแต่ละคนไม่ห่าง หรือแตกต่างกันมากนัก

• เมื่อเรามีการศึกษาไม่เท่ากัน ก็จะทำให้เรามีความเหลื่อมล้ำกันทางสังคมตามไปด้วย เช่น

ถ้าเราจบการศึกษาในระดับที่แตกต่างกัน ก็จะทำให้เรา ทำงานที่แตกต่างกันตามไปด้วย เมื่องานมีลักษณะต่างกัน ก็จะทำให้รายได้ของคนเราแตกต่างกัน เมื่อรายได้แตกต่างกัน ก็จะส่งผลต่อวิถีชีวิตความเป็นอยู่ หรือกินดีอยู่ดีแตกต่างกัน หรือความมั่นคงในชีวิตแตกต่างกันตามไปด้วย

• ด้วยเหตุนี้การศึกษาจึงเป็นสิ่งจำเป็นต่อชีวิต และจำเป็นในทางสังคม การที่ประชาชาติมีการศึกษาสูงขึ้นก็จะหมายถึง พลเมืองในชาตินั้น ถูกยกระดับขึ้นให้เป็นสังคมของชนชั้นกลาง

หมายถึงสังคมของชนชั้นที่มีการศึกษา และมีรายได้ในระดับที่ดูแลตนเองและครอบครัวได้โดยไม่เดือดร้อน

นักศึกษา กศน.กำลังรอเข้าห้องสอบตามสนามสอบต่างๆของ ศูนย์ กศน.

 การที่ กศน.เปิดโอกาสทางการศึกษาทางเลือกขึ้นมา จึงเป็นคุณูปการอย่างมากมายต่อสังคม
ความสำเร็จของ กศน.อาจวัดได้จาก

1. ตัวเลขผู้ที่มาสมัครเรียนในแต่ละปี
2. ลดตัวเลขของที่อ่านหนังสือไม่ออก และตัวเลขของผู้ที่ขาดโอกาสทางการศึกษาให้กับสังคม
3. เพิ่มโอกาส เพิ่มทางเลือก ให้ประชาชนได้มีโอกาสต่อยอดทางศึกษา
4. สร้างแรงงานให้มีคุณภาพในระดีบที่สูงขึ้น ป้อนคืนสู่ตลาดแรงงาน
5. เป็นก้าวแรกที่จะผลักดันให้ประชาชนเดินไปสู่ความสำเร็จทางการศึกษา และต่อยอดทางการศึกษา และความมั่นคงด้านอาชีพให้กับประชาชน
6. ผลสัมฤทธิ์ทางการศึกษาในแต่ละปี
7. ยกระดับและลดความเหลื่อมล้ำในสังคมลง

การศึกษานอกระบบปัจจุบันได้แบ่งวิธีการเรียนออกเป็น 2 แนวทางหลักดังนี้

1. การศึกษาทางไกล เป็นการเรียนรู้โดยผู้ที่สมัครเข้าเรียน ไม่จำเป็นต้องเข้าเรียน โดยที่ กศน.จะอำนวยความสะดวก ด้านสื่อการศึกษาในรูปแบบต่างๆให้ รวมถึง ติดต่อประสานงานกับนักศึกษาอย่างใกล้ชิด เช่นการแจ้งข่าวต่างๆ ปฏิทินการศึกษา แจ้งข่าวความเคลื่อนไหวในแต่ละภาคเรียน รวมไปถึงแจ้งข่าวการ ลงทะเบียนเรียน แจ้งผลคะแนน และอื่น โดยที่ผู้เรียนไม่ต้องเสียค่าใช้จ่ายใดๆทั้งสิ้น สถาบันทางไกลศูนย์การศึกษานอกโรงเรียนศูนย์ท้องฟ้าจำลอง
2. การศึกษาแบบพบกลุ่ม โดยที่นักศึกษาต้องเข้าร่วมกิจกรรมกลุ่มต่างๆตามที่ทาง กศน.ได้จัดขึ้นและกำหนดให้นักศึกษาต้องเข้าร่วม โดยที่ กศน.ยังคงอำนวยความสะดวกให้แก่นักศึกษาเช่นเดิม

• ดังนั้นนักศึกษาที่ต้องการจะเข้าเรียน จึงมีโอกาส มีทางเลือกตามความถนัด เวลา ที่ตนเองสามารถบริหารจัดการได้ นักศึกษาสามารถเลือกเรียน ระบบใดระบบหนึ่งให้ตรงกับความสะดวกของตนเองได้

เมื่อนักศึกษาได้ผ่านกระบวนการการเรียนรู้ตามหลักสูตรต่างๆของกศน.แล้ว นักศึกษาจะได้วุฒิการศึกษา ตามช่วงชั้นที่ตนเองสมัครเรียนและสอบผ่าน รวมถึง ผ่านชั่วโมงกิจกรรม เข้าร่วมสัมมนาตามกระบวนการ หลักสูตรที่ กศน.จัดขึ้น

วุฒิบัติจาก กศน. มีศักดิ์และสิทธิ ทางการศึกษาสมบูรณ์ เหมือนเช่น กับผู้ที่จบการศึกษาในระบบทุกประการ

การที่ตัวเลขผู้สมัครเรียน กับ กศน.ในแต่ละปีเพิ่มมากขึ้น มองได้ 2 แนวทาง

1. ความสำเร็จในการจัดการศึกษาของ กศน. ตรงเป้าหมาย ตรงกับความต้องการ หรือสนองตอบความต้องการของประชาชน
2.  เป็นความล้มเหลว ของการจัดการศึกษาในระบบ ปฏิเสธไม่ได้ว่า ตัวเลขผู้สมัครเรียนมากมายในแต่ละปีของ กศน. ส่วนหนึ่งมาจาก เด็กที่ถูกผลักให้ออกจากโรงเรียน ภาคปกติ หรือในระบบ หมายถึง เด็กพวกนี้ ถูกปฏิเสธจากโรงเรียนภาคปกติ ในระบบ หรือ โรงเรียนในระบบ ไม่สามารถพาเด็กเหล่านี้ไปสู่ฝั่งฝันได้

จึงผลักเด็กออกมาเผชิญชะตากรรมตามลำพังในสังคม โดยที่โรงเรียนไม่สนใจผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตและอนาคตของเด็ก ว่าจะมีชะตาชีวิตอย่างไร ทั้งที่ โรงเรียนปกติ หรือครู สามารถจะยื้อให้เด็กอยู่ต่อ ได้มีโอกาสเรียนหนังสือ จนจบชั้นนั้นๆได้ หรือจัดสรรห้องพิเศา สำหรับเด็กที่มีพลังให้เรียนเฉพาะกลุ่มได้ แต่โรงเรียนปกติก็ไม่ได้กระทำสิ่งนั้น

• ในทางตรงกันข้าม เด็กที่ถูกผลักออกจากโรงเรียนปกติในระบบ กลับมีผลการเรียนดี มีกิจกรรมเด่นใน กระบวนการศึกษาทางเลือกตามแบบ กศน.

ดังนั้นจึงสามารถกล่าวได้ว่า ความสำเร็จของ กศน.จึงเปรียบเสมือน ความล้มของภาครัฐในการจัดการศึกษาในระบบไปด้วย เป็นเช่นเดียวกัน

กลุ่มสาระการเรียนรู้ของ กศน.5 กลุ่ม

1.  สาระทักษะการเรียนรู้
2. สาระความรู้พื้นฐาน
3. สาระการประกอบอาชีพ
4. สาระทักษะการดำเนินชีวิต
5. สาระการพัฒนาสังคม

โครงสร้างหลักสูตร ของ กศน.

• ระดับมัธยมต้น  (ม.3 )
• ต้องสอบผ่านตามหลักสูตร จำนวน 56 หน่วยกิต
• แยกเป็นวิชาบังคับ 40 หน่วยกิต
• วิชาเลือก               16 หน่วยกิต

• ระดับมัยมศึกษาตอนปลาย ( ม.6 )
• ต้องสอบผ่านตามหลักสูตรครบ 76 หน่วยกิต
• กลุ่มวิชาบังคับรวม 44 หน่วยกิต
• กลุ่มวิชาเลือกจำนวน 32 หน่วยกิต

• นอกจากนี้นักศึกษาของ กศน.ทุกระดับต้องร่วมกิจกรรมพัฒนาคุณภาพชีวิต ( กพช.) รวม 200 ชั่วโมง

หรือทำกิจกรรม กพช.ด้วยตนเองไม่น้อยกว่า 80 ชั่วโมง

เมื่อนักศึกษาสอบได้หน่วยกิตครบ ชั่วโมงกิจกรรมครบ นักศึกษาที่จะจบต้องร่วมสัมมนา และสอบ N -NET ด้วย จึงจะถือว่า นักศึกษาได้จบการเรียนของหลักสูตร กศน.อย่างสมบูรณ์

สำหรับผู้ที่ต้องการเรียน กศน.และต้องการมีที่ปรึกษาวางแผนการเรียนคลิกเลย

อนึง จุดบกพร่องของ กศน.ที่สมควรจะได้รับการแก้ไขคือ

• การจัดปฏิทินการศึกษาที่ไม่ชัดเจน เช่นรายวิชาที่จะเรียนในแต่ละภาคการศึกษา และตารางสอบล่วงหน้า ในรายวิชานั้นๆ ซึ่งทาง กศน น่าจะมีการกำหนดล่วงหน้าให้นักศึกษา สามารถบริหารเวลาจัดการตัวเองก่อนลงทะเบียนได้

• ทั้งนี้เพื่อลดปัญหาการสอบซ้ำซ้อน ในรายวิชา ซึ่งจะมีปัญหากับนักศึกษา 

จริงอยู่แม้ทาง กศน.จะเปิดโอกาสให้นักศึกษา ยื่นคำร้องขอสอบเป็นกรณีพิเศษ ในวันเดียวกันได้ แต่ในความเป็นจริง กรรมการคุมสอบ ไม่สามารถขยายเวลาสอบ เป็นกรณีพิเศษ ออกไปให้นักศึกษาได้ หากแต่ใช้เวลาสอบเดียวกันกับเวลาที่สอบจริง

ทำให้นักศึกษามีปัญหาในการทำข้อสอบไม่แล้วเสร็จ ส่งผลต่อการสอบ และการขอจบการศึกษาได้ ซึ่ง ทางกศน.ต้องจัดการแก้ไขปัญหานี้ ให้หมดไปอย่างเร่งด่วน

 กังวาล ทองเนตร รัฐศาสตร์ ภาควิชาการปกครอง มหาวิทยาลัยรามคำแหง